Anoreksja i bulimia – biologiczne oraz psychologiczne objawy i ich znaczenie
autor: Monika Hołub, psycholog, psychoterapeuta, specjalista psychoterapii zaburzeń odżywiania.
Anoreksja i bulimia, a także inne zaburzenia odżywiania dobrze pokazują jak bardzo psychika i biologia, ciało i emocje są ze sobą połączone.
Zachowania i objawy, które mogą wskazywać na istnienie anoreksji:
- szybki spadek masy ciała,
- zanik miesiączek,
- częste głodówki i stosowanie diet odchudzających,
- przesadne zainteresowanie wartością kaloryczną pożywienia,
- znaczne uzależnienie nastroju i samooceny od wagi ciała i ilości zjedzonego posiłku,
- częste ważenie się,
- lęki przed przytyciem pomimo niskiej wagi ciała,
- omdlenia, zaburzenia pracy serca,
- częste odmowy jedzenia,
- niechęć do wspólnych posiłków (jedzenie w samotności),
- chętne przygotowywanie posiłków dla innych członków rodziny,
- stosowanie wyczerpujących ćwiczeń fizycznych,
- wypadanie włosów, zniszczenie paznokci, choroby zębów,
- nasilony perfekcjonizm,
- niechęć do kontaktów społecznych,
- nietolerancja chłodu.
Zachowania i objawy, które mogą wskazywać na istnienie bulimii:
- epizody objadania się, spożywania w krótkim czasie dużych ilości jedzenia,
- prowokowanie wymiotów zaraz po posiłku,
- nadmierne zainteresowanie jedzeniem i wagą, lęk przed przytyciem,
- duże wahania wagi ciała,
- niechęć do wspólnych posiłków,
- stosowanie środków przeczyszczających, odwadniających lub odchudzających,
- poczucie utraty kontroli nad głodem, jedzeniem i życiem,
- zmiany nastrojów, niekiedy myśli samobójcze,
- poranione dłonie z powodu prowokowania wymiotów,
- kołatanie serca,
- bolesne skurcze (najczęściej łydek,
- obrzęk ślinianek i zmiany chorobowe w jamie ustnej
- liczne dolegliwości gastryczne (np. nadżerki przełyku, bóle gardła)
- próchnica, uszkodzenie szkliwa,
- pękające naczynia krwionośne pod oczami,
- zmęczenie i słabość.
Jak zazwyczaj dochodzi do anoreksji?
W pewnym momencie dziewczyna/kobieta niezadowolona ze swoich kształtów, wprowadza dietę odchudzającą, która z czasem opanowuje całe jej życie. „Anorektyczka” usilnie walczy ze swoim głodem, żyje w panicznym lęku przed przytyciem. Pomimo wychudzenia widzi swoje ciało w przesadnych rozmiarach. Kobiece kształty budzą jej obrzydzenie, odrzuca seksualność, a zanik miesiączek przyjmuje z ulgą. Nierzadko to znienawidzone ciało staje się przedmiotem różnych wyczerpujących ćwiczeń. Mimo złego obchodzenia się ze sobą i braku pożywienia dziewczyna/kobieta (bywają również mężczyźni) długo pozostaje nadzwyczaj dynamiczna i aktywna, przez co znaczny nieraz spadek wagi nie wzbudza niepokoju w otoczeniu. Szczupłość przeradza się w wychudzenie, potem wygłodzenie.
Głodowanie ma wielki wpływ na psychikę: na myśli, uczucia, zachowania. Występuje łatwość popadania w rozdrażnienie albo apatię, ponieważ organizm zużył zapasy tłuszczu, łącznie z tymi, które znajdują się w mózgu. „Anorektyczka” nie uważa się jednak za osobę chorą. Trzeba uświadomić sobie, że anoreksja może okazać się chorobą śmiertelną. Przyczyną śmierci jest ogólne wycieńczenie całego organizmu. Anoreksja dotyka również chłopców, jednak dziewięć przypadków na dziesięć to dziewczęta.
Jak powstaje bulimia?
Podobnie jak w anoreksji – pierwotne niezadowolenie z siebie, z kształtów swojego ciała i wagi przekształca się w próbę „poradzenia ”sobie za pomocą diety. Z czasem okazuje się, że trudno na dłuższą metę sprostać wymogom ograniczeń dietetycznych. A skoro można zarówno dużo zjeść jak i pozbyć się jedzenia – osoba cierpiąca na bulimię czuje, że znalazła idealny „sposób ” na radzenie sobie z głodem.
„Bulimiczka ” często ma wagę zbliżoną do normalnej czym nie stwarza wrażenia istnienia problemu z jedzeniem. Jednak za tymi pozorami skrywa się człowiek głęboko wątpiący w siebie, który nie lubi ani siebie, ani swego ciała i stara się nieustannie przypodobać innym w obawie przed odrzuceniem. Moment utraty kontroli nad jedzeniem, wymykający się całkowicie działaniu woli, powoduje wyrzuty sumienia i poczucie winy. Produkty spożywane podczas ataków bulimii należą najczęściej do kategorii „zakazanych ”- nadmiernie kalorycznych, na co dzień usuniętych z jadłospisu. Osoba z bulimią kieruje się zasadą: „wszystko albo nic”, po najmniejszym odstępstwie od diety idzie na całość. Częstotliwość ataków jest bardzo różna. Od rzadkich, sporadycznych do nawet kilkunastu w ciągu dnia. Każde, nawet najmniejsze zakłócenie porządku życia- przemęczenie, stres zawodowy lub rodzinny, silne wzruszenie – może wywołać kryzys. Do bulimii dochodzi także w tzw. martwych okresach odczuwanych jako nudne, nieznośnie puste. Najczęściej jednak zachowania bulimiczne wyzwala po prostu głód spowodowany przez długotrwałe ograniczenia.
Odwodnienie i brak równowagi elektrolitycznej są najpoważniejszymi niebezpieczeństwami związanymi z bulimią, ponieważ mogą prowadzić do zaburzeń pracy serca i w wyniku tego do nagłej śmierci.
Anoreksję można potraktować jako „nieudolną” próbę poradzenia sobie z wewnętrznym bólem, z niezaspokojonymi potrzebami. Są to problemy, z którymi związane jest ogromne cierpienie. Jedzenie staje się po prostu formą zmagania się z licznymi problemami natury psychologicznej. Chora poświęca się jedzeniu, zamiast odczuwać i wyrażać uczucia. Ona szczerze wierzy, że kontroluje jedynie ciężar swojego ciała. Jest bardzo przywiązana do swojej anoreksji, ponieważ daje jej ona poczucie siły – poczucie odpowiedzialności i dumy z siebie. Jej samoocena rośnie, ponieważ przestrzeganie surowych reguł, które sobie narzuciła wzmacnia poczucie siły i niezależności. Z tej perspektywy anoreksja wyraża dążność do uniezależnienia się od ciała, które wymyka się naszej władzy. Poza świadomością chorej zdają się istnieć dużo zdrowsze sposoby rozwiązywania problemów. Kluczową sprawą jest zrozumienie własnych uczuć, a czasami także stosunków panujących w rodzinie.
Bulimię można interpretować jako osłonę przed silnymi przeżyciami, pozwalającą rozładować gwałtowne uczucia. Bulimia dotyka ludzi o różnych charakterach, ale pewne cechy je łączą: niska samoocena, niestabilność emocjonalna (ogólny niepokój, impulsywność, skłonność do depresji, zmienność nastrojów). Osoby cierpiące na bulimię zazwyczaj boją się wyrażać złość, niezadowolenie stąd „atakują” siebie i swoje ciało. Częste jest także uczucie oddalenia od ludzi, niedostosowania, bezradności, beznadziejności, samotności i rozpaczy. Osoby cierpiące na bulimię zazwyczaj dużo od siebie oczekują, lecz na skutek niskiej samooceny mówią o sobie z lekceważeniem a nawet pogardą.
Osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania pod postacią anoreksji i bulimii nie są w stanie same sobie z nim poradzić, dlatego potrzebują specjalistów i wsparcia najbliższych. Dopiero odpowiednio dobrana terapia może pomóc pokonać lęki związane z przytyciem i zmienić sposób widzenia siebie i swojej cielesności. Ponieważ zaburzenia odżywiania dotyczą nie tylko sfery ciała ale również (a nawet przede wszystkim )psychiki, niezwykle ważne jest holistyczne podejście do leczenia uwzgledniające zarówno współpracę zespołu specjalistów a także wszechstronne oddziaływania .
W klinice „Otulenie” pacjenci „otuleni” są specjalistyczną opieką psychoterapeutów, terapeuty rodzinnego, psychiatry, dietetyków, osteopaty oraz internisty. Terapia ma charakter indywidualny, grupowy oraz rodzinny, wzmocniony takimi formami oddziaływania jak: dietetyka w teorii i praktyce (warsztaty przgotowywania pełnowartościowych, nietuczących posiłków), arteterapia: terapia tańcem i ruchem, psychorysunek, psychodrama, filmoterapia, muzykoterapia, praca z oddechem, relaksacja… Jak wynika z badań i praktyki klinicznej, formy terapeutyczne dopiero stosowane łącznie dają najlepsze, długofalowe efekty.
Artykuł został opracowany na podstawie:
- Anoreksja, bulimia, otyłość, G. Apfeldorfer
- Na bakier z jedzeniem. Anoreksja, bulimia, otyłość. Przewodnik dla rodziców, M.M. Jablow
- Psychoterapia zaburzeń odżywiania się. Problemy emocjonalne, czynniki leczące, relacje z przebiegu terapii, B. Włodawiec
- Anoreksja i bulimia. Śmiertelne sposoby na życie, B. Szurowska