Czym charakteryzuje się dysmorfofobia?
Dysmorfofobia (Body Dysmorphic Disorder, BDD), czyli cielesne zaburzenie dysmorficzne, to poważne zaburzenie psychiczne, które powoduje obsesyjne skupienie na rzeczywistych lub wyimaginowanych defektach wyglądu. Choć może dotyczyć każdej części ciała, najczęściej osoby cierpiące na BDD koncentrują się na twarzy, skórze, włosach, kształcie nosa, oczu, ust czy zębów. Często zaburzenie obejmuje również postrzeganie własnych proporcji ciała, brzucha, bioder, piersi czy narządów płciowych.
BDD znacząco upośledza funkcjonowanie psychospołeczne, prowadząc do obniżenia samooceny, izolacji społecznej oraz stanów depresyjnych. Osoby dotknięte tym zaburzeniem spędzają od kilku do nawet ośmiu godzin dziennie, analizując swoje ciało i podejmując różne zachowania kompulsywne, mające na celu „naprawienie” rzekomego defektu.
Dlaczego dysmorfofobia jest często bagatelizowana?
Samo zaburzenie jest dość często lekceważone i niedodiagnozowane. Osoby borykające się z podobnymi objawami rzadko szukają pomocy u specjalistów zdrowia psychicznego, a raczej udają się do dermatologów, kosmetyczek czy chirurgów plastycznych. Pacjenci z BDD często ukrywają swoje objawy ze wstydu lub obawy, że zostaną źle zrozumiani i uznani za próżnych, zbyt skupionych wokół własnego wyglądu. Przeżywają ból w samotności, w pułapce obsesji na temat ciała i prób wydostania się z niej. Osoby z BDD przeciętnie spędzają od trzech do ośmiu godzin dziennie, zamartwiając się swoją wadą wyglądu i podejmując różne działania zaradcze, które mogą przyjąć postać kompulsji.
Przykładowo, kompulsje charakterystyczne dla BDD manifestują się w zachowaniach takich jak ciągłe kontrolowanie swojego wyglądu, przeglądanie się w każdym lustrze, wyrywanie włosów czy skubanie skóry. Takie zachowania można rozumieć także jako sposób wyładowania emocji na obiekcie-ciele, który jest spostrzegany jako zastępcze źródło dyskomfortu.
Pułapka obsesji na punkcie wyglądu – jak BDD wpływa na psychikę?
Jednostki borykające się z BDD czują się jak „dziwadła”, postrzegając swoje ciało przez pryzmat wyimaginowanych defektów, przeżywają siebie z obrzydzeniem. Z jednej strony, wygląd jawi się w ich doświadczeniu jako istota Ja i wyznacznik poczucia własnej wartości. Równocześnie ciało, które nie spełnia sztywnych wymagań o wyobrażonym, nieskazitelnym wyglądzie, jest postrzegane jako obiekt, a nie jako część zintegrowana z Ja, w związku z czym dochodzi do bardzo silnego mentalnego oddalenia się od niego.
To wyimaginowana wada staje się tożsama z Ja, a akceptacja siebie jako istoty cielesnej staje się utrudniona. W jednostkach z BDD rodzi się przekonanie, że ludzie, z którymi mają do czynienia, zwracają uwagę jedynie na ich „zniekształcenie”, szydzą z nich i oceniają ich. Nadmierne przeżywanie swojego defektu staje się więc nierzadko przyczyną wycofania, izolacji, stanów depresyjnych oraz znacznego pogorszenia funkcjonowania w różnych sferach życia. Specjaliści zajmujący się tym zaburzeniem określają je jako chroniczne, długoletnie, z wyraźną tendencją do nasilania się w czasie.
BDD a zaburzenia odżywiania – wspólne mechanizmy
BDD często współwystępuje z zaburzeniami odżywiania, takimi jak anoreksja, bulimia czy kompulsywne objadanie się. W obu przypadkach występuje silne, nierealistyczne postrzeganie własnego ciała.
- Anoreksja – osoby cierpiące na to zaburzenie mogą jednocześnie mieć przekonania o rzekomych deformacjach swojego ciała, mimo że są skrajnie wychudzone.
- Bulimia – obsesja na punkcie sylwetki często łączy się z przekonaniem o „defektach”, które należy ukryć lub poprawić.
- Kompulsywne objadanie się – poczucie braku kontroli nad ciałem może prowadzić do cyklicznych epizodów objadania się i pogłębiania niskiej samooceny.
BDD i zaburzenia odżywiania wzajemnie się wzmacniają – obsesyjne myśli o ciele prowadzą do destrukcyjnych zachowań, które z kolei nasilają poczucie winy i lęk, tworząc błędne koło.
Nie jesteś sam/a – gdzie szukać pomocy?
Jeśli zauważasz u siebie objawy związane z dysmorfofobią lub zaburzeniami odżywiania, nie wahaj się szukać pomocy. To, przez co przechodzisz, jest trudne, ale pamiętaj, że nie musisz mierzyć się z tym samodzielnie. Wsparcie specjalistów — psychologów, psychoterapeutów czy psychiatrów — może pomóc Ci odzyskać poczucie kontroli nad swoim życiem i poprawić jakość codziennego funkcjonowania.
Wczesna interwencja jest kluczowa, a pomoc jest dostępna. Pamiętaj, że zasługujesz na to, by czuć się dobrze we własnej skórze i doceniać siebie bez względu na wygląd. Twoje zdrowie psychiczne jest najważniejsze, a każdy krok ku poprawie to krok w stronę lepszego jutra.
Autor: Zuzanna Juruś
Źródła:
Nitsch, K., Prajs, E., Kurpisz, J., Tyburski, E. (2012). Obraz ciała i jego zaburzenia. Aspekty teoretyczne w kontekście wybranych jednostek psychopatologicznych. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 3(12), 176-182.
Phillips, K. A. (2005). The broken mirror: Understanding and treating body dysmorphic disorder. Oxford University Press.
Zdaniewicz M. (2020). „Wewnętrzne plugastwo” – dysmorfofobia a doświadczanie emocji i własnego ciała, [w:] Schier K. (red.). Samotne ciało. Doświadczanie cielesności przez dzieci i ich rodziców. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Veale, D., Riley, S. (2001). Mirror, mirror on the wall, who is the ugliest of them all? The psychopathology of mirror gazing in body dysmorphic disorder. Behaviour Research and Therapy,
39(12), 1381-1393.