Czym jest ortoreksja?
Ortoreksja (orthorexia nervosa, z łac. orto – słuszny, oreksis – apetyt) to zaburzenie odżywiania o podłożu psychicznym, charakteryzujące się obsesyjną kontrolą jakości spożywanego jedzenia. Zazwyczaj zaczyna się od eliminowania niezdrowych produktów, takich jak słodycze, fast-foody czy smażone mięso, jednak z czasem prowadzi do coraz bardziej restrykcyjnych diet i niedoborów składników odżywczych.
Konsekwencje ortoreksji dla zdrowia
Długotrwałe restrykcje dietetyczne mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak:
- Niedobory witamin i minerałów – skutkujące osłabieniem organizmu.
- Osteoporoza i uszkodzenia narządów – wynikające z braku niezbędnych składników odżywczych.
- Problemy neurologiczne – bóle i zawroty głowy, trudności z koncentracją i pamięcią.
- Obniżona odporność – większa podatność na infekcje.
- Zaburzenia hormonalne – u kobiet może dojść do zaniku miesiączki.
- Zaburzenia psychiczne – wahania nastroju, depresja, chroniczne zmęczenie.
- Problemy trawienne – nudności, bóle brzucha i osłabienie.
Ortoreksja a inne zaburzenia odżywiania
Ortoreksja, w przeciwieństwie do anoreksji i bulimii, nie koncentruje się na redukcji wagi. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą mieć wagę w normie, lekką nadwagę lub niedowagę, jednak ich główną obsesją jest jakość spożywanych produktów, a nie ich ilość.
Co więcej, ortoreksja dotyka obu płci, najczęściej osób w wieku 20–40 lat. Jest to choroba szczególnie powszechna wśród ludzi o wysokiej potrzebie kontroli oraz wychowanych w środowisku nadopiekuńczym.
Jak rozpoznać ortoreksję?
Podobnie jak inne zaburzenia odżywiania, ortoreksja może prowadzić do izolacji społecznej. Osoba chorująca skupia się na planowaniu posiłków, unikaniu restauracji i spotkań towarzyskich, a jej codzienne funkcjonowanie podporządkowane jest diecie.
Objawy ortoreksji obejmują:
- Obsesyjne sprawdzanie składników produktów i tabel kalorycznych.
- Eliminowanie kolejnych grup produktów bez zastępowania ich alternatywami.
- Dystansowanie się od bliskich i unikanie wspólnych posiłków.
- Negatywny wpływ na samopoczucie psychiczne i społeczne.
- Poczucie winy i lęk po spożyciu „niewłaściwego” produktu.
Ortoreksja często rozwija się powoli i trudno ją zauważyć – w przeciwieństwie do anoreksji, która powoduje szybkie wychudzenie i pogorszenie kondycji organizmu.
Kiedy zdrowe odżywianie staje się obsesją?
Dbanie o zdrową dietę jest korzystne, ale kluczowy jest umiar. Jeśli jedzenie staje się źródłem lęku i powoduje ograniczenia w codziennym życiu, warto skonsultować się ze specjalistą. Obsesyjne myśli o diecie i eliminowanie kolejnych produktów mogą wskazywać na rozwijającą się ortoreksję.
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli zauważasz u siebie lub u bliskiej osoby objawy ortoreksji, warto skonsultować się z psychologiem lub dietetykiem specjalizującym się w zaburzeniach odżywiania. Wczesna interwencja może zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym i poprawić jakość życia.
W Otuleniu oferujemy pomoc dla osób zmagających się z zaburzenia odżywiania.
Autor: Zuzanna Bąk
Źródło: Emilia Kałędkiewicz, Anna Doboszyńska (2013). Ortoreksja na tle innych zaburzeń odżywiania. Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 6, 307–315