Szacuje się, że w Polsce od 0,8% do 1,8% dziewcząt poniżej 18. roku życia choruje na anoreksję.
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) osoba cierpiąca na anoreksję ogranicza podaż energii w stosunku do swojego zapotrzebowania, co prowadzi do spadku masy ciała do poziomu zbyt niskiego w stosunku do wieku, płci oraz stanu zdrowia.
Do głównych czynników wywołujących cierpienie u pacjentów z anoreksją należą silny lęk przed przyrostem masy ciała, zaburzony obraz własnej sylwetki oraz nadmierny wpływ wyglądu na samoocenę. Często występują również zaprzeczenia dotyczące choroby i związanych z nią zachowań, takich jak nadmierne treningi, unikanie posiłków czy obsesyjne liczenie kalorii.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu a anoreksja
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD), określane również jako całościowe zaburzenia rozwojowe (CZR) w ICD-10, to zaburzenia neurorozwojowe najczęściej diagnozowane we wczesnym dzieciństwie. Charakteryzują się one trudnościami w trzech głównych obszarach funkcjonowania: interakcjach społecznych, komunikacji oraz ograniczonymi zainteresowaniami i powtarzalnymi, stereotypowymi zachowaniami. Diagnoza ASD wymaga, aby objawy były obecne już w dzieciństwie.
Wpływ objawów ASD na leczenie anoreksji
Na podstawie dostępnych badań można stwierdzić, że u dziewcząt cierpiących na zaburzenia odżywiania częściej obserwuje się objawy charakterystyczne dla ASD. Występowanie tych trudności może być jednym z predyktorów konieczności intensywniejszego leczenia, w tym skierowania na hospitalizację lub program intensywnej terapii dziennej.
Badanie przeprowadzone w szwedzkiej kohorcie wykazało, że obecność ASD była związana z gorszymi wynikami leczenia w zakresie zdrowia psychicznego, psychoseksualnego i społeczno-ekonomicznego. Z kolei badania Tchanturii i współpracowników, dotyczące terapii poznawczej (CRT), wykazały, że osoby z nasilonymi objawami ASD nie odnotowały poprawy w zakresie elastyczności poznawczej, w przeciwieństwie do grupy kontrolnej. Oznacza to, że ASD może negatywnie wpływać na skuteczność leczenia zaburzeń odżywiania.
Objawy zaburzeń odżywiania a ASD
Jednym z charakterystycznych problemów w ASD jest wybiórczość pokarmowa, choć nie zawsze jest ona uznawana za psychopatologię. Zaburzenia związane z unikaniem i restrykcyjnym jedzeniem (ARFID) występują częściej w ASD niż w typowych zaburzeniach odżywiania. Charakteryzują się przede wszystkim znacznym ograniczeniem ilości jedzenia lub jego rodzaju (na przykład wybiórczość dotycząca konsystencji, tekstury lub temperatury jedzenia), niskim apetytem/brakiem zainteresowania jedzeniem, lękiem przed jedzeniem i reakcjami z nim związanymi, np. bólem brzucha, zakrztuszeniem czy reakcjami wymiotnymi. Co ważne, AFRID nie wynika z obawy przed zmianą masy ciała. Grupą szczególnie często cierpiącą na zaburzenia związane z unikaniem i restrykcyjnym jedzeniem są osoby ze spektrum autyzmu.
Badania ESSENCE przeprowadzone wśród osób z zaburzeniami neurorozwojowymi wykazały, że 7,9% badanych miało obecne lub przeszłe zaburzenia odżywiania, jednak częściej dotyczyło to osób z rozpoznanym ADHD niż ASD. Wyniki te sugerują nadreprezentację zaburzeń odżywiania u osób z zaburzeniami neurorozwojowymi, ale nie wyłącznie w ASD.
Wnioski i rekomendacje
Planując i prowadząc terapię osób z ED ze współwystępującymi zaburzeniami ze spektrum autyzmu, należy wziąć pod uwagę ich specyficzne trudności, takie jak sztywność poznawcza oraz trudności w dostosowywaniu się do zmian. Wprowadzenie metod zwiększających umiejętności komunikacyjne (np. trening interpersonalny, treningi umiejętności społecznych), redukcji lęku oraz technik stosowanych w terapii ASD może zwiększyć skuteczność leczenia zaburzeń odżywiania, w tym przede wszystkim anoreksji.
W Ośrodku Otulenie przyjmujemy również pacjentów, którzy mierzą się z trudnościami związanymi ze spektrum autyzmu oraz współwystępującymi zaburzeniami odżywiania.
Źródła:
Remberk, B. (red.). (2020). Zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży. PZWL.
Westwood, H., & Tchanturia, K. (2017). Autism spectrum disorder in anorexia nervosa: An updated literature review. Current Psychiatry Reports, 19, 1-10.