Autor: Anita Fudalej
Czym jest terapia schematów?
Terapia schematów to podejście terapeutyczne opracowane przez Jeffreya Younga. Integruje elementy CBT, terapii psychodynamicznej, Gestalt, ACT i teorii przywiązania. Zalicza się ją do tzw. trzeciej fali terapii poznawczo-behawioralnej. Sprawdza się w terapii indywidualnej i grupowej.
Główne założenia terapii schematów
Podstawowym pojęciem jest schemat – wzorzec postrzegania siebie, świata i relacji z innymi, kształtujący się od dzieciństwa. Schematy są dysfunkcyjne i wpływają na emocje, przekonania i sposób reagowania, ale nie zawierają samych zachowań – te są ich skutkiem.
Przykładowe schematy: opuszczenie, deprywacja emocjonalna, izolacja społeczna, zależność. Ich powstawanie zależy zarówno od środowiska, jak i temperamentu dziecka. Nie każdy schemat wynika z traumy – np. uprzywilejowanie może być efektem braku stawiania granic.
Jak schematy wpływają na życie?
Na przykładzie schematu opuszczenia: osoba może się mu poddać (wchodzić w relacje z ryzykiem odrzucenia), kompensować (szukać intensywnie relacji), lub unikać aktywacji (unikać bliskości, pozornie cieszyć się samotnością). Często sięga wtedy po zachowania zastępcze, np. jedzenie, alkohol, pracę.
Tryby schematów
Tryby to emocjonalne stany i sposoby radzenia sobie, które mogą być adaptacyjne lub nie. Pojawiają się zwłaszcza w sytuacjach trudnych. Przykłady:
- Dziecięce: Wrażliwe Dziecko, Szczęśliwe Dziecko
- Nieadaptacyjne: Samoukoiciel (np. zajadanie emocji), Odcięty Obrońca (odcięcie od emocji i potrzeb)
- Karzące: Wewnętrzny Krytyk
Tryb Samoukoiciela może prowadzić do kompulsywnego objadania się. Tryb Wymagający sprzyja perfekcjonizmowi i restrykcyjnym zaburzeniom. Tryb Odciętego Obrońcy – do zaprzeczania potrzebom ciała, np. głodowi, emocjom.
Terapia schematów a zaburzenia odżywiania
Badania wskazują, że osoby z zaburzeniami odżywiania mają więcej nieadaptacyjnych schematów, m.in.: deprywacji emocjonalnej, porzucenia, nieufności, wstydu. W anoreksji częściej pojawia się schemat bezlitosnych norm, w bulimii – porzucenia i podatności na zranienie.
Czy warto?
Terapia schematów może pomóc nie tylko w pracy nad jedzeniem, ale całościowo poprawić funkcjonowanie. Kluczowe elementy terapii to:
- rozpoznawanie schematów i trybów
- wzmacnianie trybu Zdrowego Dorosłego
- nauka nowych strategii radzenia sobie
- praca z emocjami i samowspółczuciem
To głęboka praca psychoterapeutyczna, która pomaga zrozumieć siebie i swoje potrzeby, a także budować zdrowsze sposoby funkcjonowania w świecie.