Zdrowy styl życia, obejmujący m.in. dbałość o sprawność fizyczną oraz dietę bogatą w wartości odżywcze i niskoprzetworzoną jest niezaprzeczalnie pozytywną postawą, mogącą przyczynić się do poprawy jakości i długości życia. Jednak uważność na te kwestie może niekiedy przybrać niepokojący kierunek z czasem przeradzając się w zaburzenia psychiczne.
Zaburzeniem związanym z dietą i ćwiczeniami, które może być szczególnie trudne
do oceny jako zagrażające doświadczającej je jednostce jest m.in. bigoreksja. Dzieje się tak, ponieważ zaangażowanie w praktyki, które z biegiem czasu przyjmują chorobowego nasilenia, są społecznie postrzegane jako wskaźnik powszechnie cenionych wartości, jak np. wytrwałość, ambicja, zdrowie.
Bigoreksja – czym jest?
Dysmorfia mięśniowa, czy inaczej bigoreksja, to zaburzenie psychiczne polegające na subiektywnym postrzeganiu swojego ciała jako niewystarczająco muskularnego i silnego. Statystycznie występuje częściej wśród mężczyzn, jednak nie jest przypisane tylko tej płci. Zachowania, które towarzyszą bigoreksji mają na celu maksymalizację rezultatów treningowych.
Zaangażowanie w sport często wiąże się z dużym wysiłkiem w polepszaniu swoich wyników, koncentrowaniem się na zmianach zachodzących w ciele i dokonywaniu jego pomiarów oraz kontrolowaniu diety. Z tego powodu granica między pasją czy stylem życia a rozwijającym się zaburzeniem może być trudna do wyczucia, jednak tym, co powinno być alarmującym sygnałem jest skrajne podporządkowywanie swojego życia pod cel.
Po czym poznać to zaburzenie, czyli zachowania, które powinny niepokoić
Bigoreksja zazwyczaj objawia się niemożnością zrezygnowania z treningów nawet kosztem własnego zdrowia. Nierzadko osoby dotknięte tym zaburzeniem decydują się na ćwiczenia ponad swoje możliwości, niezależnie od choroby, występujących urazów i niezaleczonych kontuzji, umniejszając wadze regeneracji organizmu. Plan treningowy i sylwetkowy jest nadrzędnym wyznacznikiem organizacji czasu, co może się przekładać na układanie dnia tak, by móc ćwiczyć – niekiedy kilkukrotnie w ciągu dnia – a także zaniedbywanie obowiązków zawodowych czy relacji międzyludzkich. Samopoczucie zależne jest od tego, czy osoba mogła wykonać wysiłek fizyczny i zaobserwować przyrost masy ciała.
Osoby cierpiące na bigoreksję przykładają ogromną wagę do spożywanych produktów, aby móc jak najbardziej wspomóc proces zwiększania masy mięśniowej. Dieta jest restrykcyjna (zazwyczaj wysokobiałkowa bądź wysokotłuszczowa) do tego stopnia, że osoba może rezygnować z jedzenia poza domem i uczestniczenia w wydarzeniach, gdzie obecne jest jedzenie, nad którym nie ma kontroli. Może się to również wiązać z wydawaniem znacznej ilości pieniędzy na odżywki czy suplementy diety, zwiększające wzrost. Kolejnym objawem, towarzyszącym bigoreksji, jest obsesyjne myślenie o sylwetce, które przekłada się na częste pomiary swojego ciała oraz kontrolowanie jego wyglądu, np. poprzez przeglądanie się w lustrze czy wybieranie ubrań, mających na celu wizualne jego powiększenie.
Konsekwencje zaburzenia
Przyczyny tego zaburzenia nie są jednoznaczne, jednak badacze wskazują
na powiązanie dysmorfii mięśniowej z wydarzeniami o charakterze traumatycznym, zarówno poprzez bycie świadkiem, jak i doświadczanie przemocy fizycznej, psychicznej i seksualnej; poczucie słabości i bezsilności w środowisku, bycia odrzucanym w okresie dorastania z powodu swojej sylwetki. Koncentracja na budowaniu masy mięśniowej i siły może stanowić zachowania kompensacyjne w celu poradzenia sobie z tymi doświadczeniami.
Niewątpliwie kolejnym czynnikiem, który może się przyczyniać do rozwoju tego zaburzenia jest wpływ popkultury i social mediów, gdzie męska tożsamość nierzadko powiązana jest z muskulaturą i sprawnością fizyczną; obraz męskiegociała spaczony jest przez prezentowanie nierealistycznych transformacji sylwetek a komentarze, krytykujące naturalny wygląd są powszechne, tym samym przyczyniając się do wzmacniania poczucia bycia niewystarczającym oraz normalizowania zażywania sterydów.
Etiologia
Planując i prowadząc terapię osób z ED ze współwystępującymi zaburzeniami ze spektrum autyzmu, należy wziąć pod uwagę ich specyficzne trudności, takie jak sztywność poznawcza oraz trudności w dostosowywaniu się do zmian. Wprowadzenie metod zwiększających umiejętności komunikacyjne (np. trening interpersonalny, treningi umiejętności społecznych), redukcji lęku oraz technik stosowanych w terapii ASD może zwiększyć skuteczność leczenia zaburzeń odżywiania, w tym przede wszystkim anoreksji.
Leczenie bigoreksji
Leczenie bigoreksji wymaga zaangażowania specjalistów z różnych dziedzin. Bazuje przede wszystkim na psychoterapii, podczas której osoba chora pracuje nad zaburzonym obrazem własnego ciała na rzecz samoakceptacji, poczucia własnej wartości oraz radzenia sobie z aspektami uzależnienia, będącymi częścią tego zaburzenia. Istotna jest także współpraca z dietetykiem, który może wesprzeć chorego w dostosowaniu bardziej adekwatnego do potrzeb organizmu planu żywienia i zmianami zachodzącymi w ciele. W niektórych przypadkach pomocna w procesie zdrowienia może być również interwencja psychiatry, aby poradzić sobie ze stanami depresyjnymi i lękowymi.
Obserwujesz u siebie objawy bigoreksji? W Ośrodku Otulenie pracujemy z osobami, które mierzą się z takimi trudnościami.
Źródła:
Kluczyńska, U. (2014) Bigoreksja, czyli kłopoty mężczyzn z ciałem.
Kropiwnicki, P., Rabe-Jabłońska, J. (2005). Dysmorfia mięśniowa – wariant dysmorfofobii? Badania nad zaburzeniami obrazu ciała u mężczyzn. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 5(1), 44–51.
Tod, D., Edwards, C., Cranswick, I. (2016). Muscle dysmorphia: Current insights. Psychology Research and Behavior Management, 9, 179–188.