Jako ludzie, mamy wrodzoną tendencję do tego, aby oceniać inne osoby. Nasz mózg funkcjonuje zgodnie z zasadą oszczędności poznawczej – chce działać tak, aby było to w miarę efektywne, ale jednocześnie zużywało jak najmniej zasobów. Dlatego też, gdy widzimy inną osobę, automatycznie etykietujemy ją, przypisujemy jej konkretne cechy.
Jednocześnie wychowujemy się w kulturze, w której promowane są określone typy sylwetek, a inne sylwetki, które nie wpasowują się w obowiązujący w danym momencie ideał piękna, są uznawane za gorsze. Gdy ten ideał piękna zostaje przez nas zinternalizowany, automatycznie do cech postrzeganych u innych ludzi przyklejamy łatki: “dobre” / ”niedobre” / ”ładne” / ”brzydkie”. Tak właśnie powstaje ocena wyglądu.
Dlaczego ludzie komentują wygląd innych?
Automatyczna ocena wyglądu innej osoby, a nawet to, czy pomyślimy o tym wyglądzie pozytywnie czy negatywnie, często nie jest zależna od nas. Jednak już od nas zależy, co zrobimy z tą oceną – czy wypowiemy ją na głos, czy pozwolimy jej zostać w naszej głowie.
W naszej kulturze wciąż istnieje duże przyzwolenie na komentowanie wyglądu innych osób. Z ocenianiem ciała możemy spotkać się w różnych miejscach – w internecie, w szkole, na spotkaniach rodzinnych, czy nawet w tramwaju albo na ulicy. Komentarze te mogą być bardzo różne – czasem jest to otwarta krytyka całego wyglądu czy konkretnych części ciała, jednak ocena może przyjmować też inne, bardziej ukryte postacie. Często można spotkać się z komentarzami, które pozornie wypływają z troski. Warto jednak pamiętać, że nigdy nie wiemy, z czym zmaga się inna osoba i jak dany komentarz na nią wpłynie.
Jak ocena wyglądu może na nas wpływać?
Negatywne komentarze na temat wyglądu, noszące nazwę body shamingu, niosą szereg negatywnych konsekwencji, takich jak obniżenie samooceny, negatywny obraz własnego ciała, rozwój zaburzonej relacji z jedzeniem oraz zaburzeń odżywiania, a także wzrost ryzyka rozwoju depresji i zaburzeń lękowych.
Nawet komplementy, które wynikają z intencji powiedzenia czegoś miłego, mogą wpłynąć na daną osobę negatywnie. Pomyślmy chociażby o osobie cierpiącej na zaburzenia odżywiania, która schudła, ponieważ stosowała wyniszczające, restrykcyjne diety. Powiedzenie jej, że ładnie wygląda, może utwierdzić ją w przekonaniu, że robi dobrze i doprowadzić np. do pogłębienia restrykcji czy innych zaburzonych zachowań.
Jak radzić sobie z oceną wyglądu przez innych?
Gdy ktoś ocenia Twój wygląd, zwróć uwagę na to, że to jest tylko jego ocena, a nie prawda. Często komentarze na temat wyglądu więcej mówią o człowieku, który je wygłasza, o jego osobistych trudnościach, niż o nas.
Pamiętaj, że niechciane komentarze dotyczące wyglądu są naruszeniem granic i masz prawo nie pozwalać na to. Gdy ktoś ocenia Twój wygląd warto jest stanąć w swojej obronie i powiedzieć, jak się z tym czujesz oraz poprosić o nie robienie tego ponownie.
Czy mam prawo stawiać granice?
Kiedy komentarz pochodzi z ust kogoś dorosłego, jakiegoś autorytetu, możemy mieć trudność w przeciwstawieniu się mu. Tak samo może być w relacjach z rówieśnikami – często boimy się bronić siebie i swojego zdania, aby nie stracić uznania grupy.
Mamy wiele przekonań, które hamują nas przed bronieniem swoich granic. Uważamy, że nie powinniśmy sprawiać przykrości drugiej osobie, że ona na pewno nie chciała źle. Mówimy sobie, że powinno się być grzecznym i posłusznym wobec starszych. Boimy się, że po naszej odpowiedzi jakaś osoba przestanie nas lubić. Czasem tłumaczymy sobie, że inni robią to z troski, a my przesadzamy i nie powinniśmy tak reagować.
Warto zastanowić się nad przeformułowaniem przekonań na takie, które będą bardziej wspierające i pozwolą na obronę granic z jednoczesnym szacunkiem dla drugiej osoby.
Przykłady takich przekonań to:
- Tak samo jak ja nie chcę ranić drugiej osoby, tak samo ona nie powinna sprawiać mi przykrości. Nie skrzywdzę kogoś gdy powiem, że nie chcę słuchać takich komentarzy.
- Obrona swoich granic nie jest byciem nieposłusznym czy niegrzecznym – mam prawo do czucia się dobrze i komfortowo.
- Osoba, która naprawdę mnie lubi i chce dla mnie dobrze, uszanuje to, że nie chcę słuchać krzywdzących komentarzy.
- Może i intencją innej osoby jest troska, ale wpływa to na mnie negatywnie, więc mam prawo to wyrazić.
- Moje uczucia są ważne i jeżeli czuję, że jakiś komentarz mnie krzywdzi, to nie przesadzam.
Jak reagować na komentarze dotyczące wyglądu?
Gdy ktoś poprzez wygłaszane opinie narusza Twoje granice, warto odpowiedzieć mu w asertywny sposób, formułując jasny komunikat, że nie chcesz słuchać takich komentarzy. Możesz dodać również coś więcej, np. wyjaśnić, co takie komentarze w Tobie wzbudzają. Pamiętaj jednak, że nie musisz się tłumaczyć i masz prawo, aby nie życzyć sobie słuchania komentarzy na temat swojego wyglądu.
Przykładami takich asertywnych komunikatów w odpowiedzi na komentarze innych są:
- Nie życzę sobie komentarzy na temat mojego wyglądu.
- Proszę, abyś nie komentował mojego ciała w żaden sposób.
- Jest mi przykro, kiedy komentujesz mój wygląd.
- Nie prosiłam o Twoją opinię, sam_ wiem, jak wyglądam.
- Moje ciało jest dobre takie jakie jest.
- Nie mam potrzeby rozmawiania o moim wyglądzie.
Co jeśli nie czuję się na siłach, aby odpowiedzieć?
Czasem jest tak, że nie mamy kompletnie zasobów, aby odpowiedzieć na nieprzyjemne komentarze. Jeśli nie czujesz się na siłach, aby skonfrontować inną osobę, albo wiesz, że spotka się to z jej bardzo nieprzyjemną reakcją, możesz spróbować poradzić sobie z tą sytuacją w inny sposób.
Czasem dobrym rozwiązaniem może być odejście od sytuacji. Jeżeli wiesz, że Twoja odpowiedź jeszcze bardziej pogorszy sytuację, spróbuj po prostu zignorować ten komentarz, nie odpowiadać na niego, albo odejść od rozmowy. Samo to, że nie będziesz się angażować w dyskusję na temat Twojego wyglądu, może pokazać innym, że nie chcesz poruszać tego tematu.
Pomocnym może być również spojrzenie na całą sytuację z dystansu. Komentarz innej osoby może wzbudzać w Tobie trudne emocje. Spróbuj wtedy przypomnieć sobie, że jest to tylko opinia a nie fakt, i ta opinia nie musi wpłynąć na Twoje zachowanie. Uważne przyjrzenie się całej sytuacji, określenie, jak się z tym wszystkim czujesz, zauważenie faktów i opinii, może pomóc w zdystansowaniu się od tego komentarza i związanych z nim trudnych przeżyć.
Ocena wyglądu a ciałoneutralność
W sytuacji, w której mierzymy się z ocenami naszego wyglądu, pomocne może być również spojrzenie na siebie samych z perspektywy ciałoneutralności. Odejście od skupiania się na tym jak nasze ciało wygląda, w kierunku tego, co dla nas robi i jakie ma funkcje, może być bardzo pomocne i sprawiać, że komentarze dotyczące wyglądu będą dla nas mniej ważne, bo my sami będziemy się na tym wyglądzie w mniejszym stopniu skupiać.
autor: Ania Kasprzyk
źródła:
Głyda, A. (2022). Ciałożyczliwość. Jak zaakceptować swoje ciało i żyć w zgodzie ze sobą. Wydawnictwo Publicat.
Małek, P. (2024). Koniec diety! Jak odczepić się od swojego ciała i naprawić relację z jedzeniem. Buchmann.